ZAHARRA ZARA, BILBO

Gariren Zaharra zara, Bilbo abestia entzun berri dut, oraintsu, irratian. Betitik oso gogoko izan dudan doinua da eta, entzuten hasteaz batera, neu ere hasi naiz kanta-marmarrean. Baina berehala ohartu naiz ezberdin ari ginela Gari eta biok, ez gindoazela bateratsu; deseroso sentitu eta isildu egin naiz, Gariri aditzekotan.

Trakets, oso trakets aritu da Gari. Egia esanda, abestia bera zapuztu egin du hain gaizki kantatuta; gogoa ahituta bezala aritu da, eta, hainbesteraino gogaitu nau neu ere, ezen irratia amatatu behar izan baitut, deserosoaren deseroso. Lehenengo bertsio hura bezalakorik ez dagoela pentsatu dut orduan, eta, nahiz eta egileak berak bertsionatu jatorrizko hura, bestelakoa dirudi berriak. Izan ere, denbora ez ei da alferrik igarotzen, eta iragaite hori ezin ezkutatu norberaren sortze-lanetan ere.

Agian, norbaitek esan beharko lioke Gariri bere lehengo artelan haiek guztiak ez bertsionatzeko, zapuzten ez ibiltzeko, horrelako lanetan bestek hartuko duela ardurarik, ziurrenik. Agian, Garik ez ezik beste guztiok ere onartu beharko genuke iragana iragan dela, ez dela berriro itzuliko, eta oraina baino ez dugula, oraina besterik ez garela. Agian, lehengo Bilbo zahar hura nahiago dudalako idazten ari naiz lerro hauek; oraingo Bilbo honek ez nauelako lehengo hark beste asebetetzen, agian.

OPARIAK ATE JOKA

Badator Olentzero, bai, laster izango dugu etxean opariak sartzen, tximiniatik, balkoitik edo ahal duenetik sartuta. Gure umeengan igartzen da, gehienbat, zer-nolako ilusioa sortzen duen urde tripandi horrek Gabon Gauaren bezperako egunotan. Eta nagusiok, pozarren gure txikien pozari so.

Olentzero nor den badakigunok, ostera, fikzioari muzin eginda, diru-zorroari erreparatzen diogu gehiago egun hauetan. Badakigu, jakin, oraingo gastuaren tamainaren araberakoa izango dela geroko ikearen zailtasuna, eta, horregatik, tentuz eskatzeko esaten diegu umeei, Olentzerok ezin duela eskatzen zaion guztia ekarri eta hobe dutela, ezer eskatu aurretik, zer nahiago duten ondo hautatu.

Horrela, ilusioaren eta gastuaren arteko talka horretan balantzaka, opariak erosteari ekiten diogu denok, batzuek gehixeago, eta bestetzuek gutxixeago. Eta, jakina, umeentzako opariak ez eze, maite ditugun helduentzakoak ere erosteko garaia iritsi da. Galdezka ibiltzen gara zer nahi edo beharko lukeen urliak edo sandiak, edo, beste barik, zer oparituko geniokeen berendiari. Askotan, zuzen-zuzenean ere galdetzen digute zer nahi dugun Olentzerotarako; neuri, behintzat, urtero egiten didate galdera hori hainbat hurkok.

Bada, erantzuna betikoa izan ohi da, ez dudala ezer berezirik behar, badudala denetarik eta dirurik alferrik ez gastatzeko nirekin. Baina, beharbada, erantzun horrek ezkutatzen duen benetako beste erantzun bat behar luke: ez dut ezer materialik behar, badut denetik, bai, egia da, baina, akaso, beste zertxobait behar nuke. 

Denek bezala, maitasun pittin bat gehixeago behar nuke, agian. Eta, batez ere, zintzotasun handiagoa ingurukoen aldetik; hipokresiarik gabeko jarrera zintzoa, alegia. Eta hori guztia oparitzeko, zer hobe komunikazio maila handiagoa baino? Bada, horixe nahi dut nik, maitasunean eta zintzotasunean oinarri duen komunikazio erraldoia, edo, nahiago bada, komunikazioan oinarritzen den maitasun zintzoa, zintzotasun maitagarria, itzela. Ni neu, behintzat, horixe oparitzen ahaleginduko naiz egunotan.

ABENDUAREN 3a, ERDARAREN EGUN FOLKLORIKO HORI

Nazioarteko egunez beterik dugu egutegia. Hainbeste halako ditugu, ezen bat baino gehiago ospatu behar baitira egun bakoitzean, ezein ospakizunek ez baitu beretzat soilik izaterik eguna.

Bada, halako bat da Euskararen Nazioarteko Eguna deritzona, abenduaren 3an ospatzekoa berori, hain zuzen. Egun horretan, den-denak dira euskararen aldeko, zahar zein gazte, ar nahiz eme, euskaradun edo gabe; egun horretan, asmo onak baino ez dira euskararentzat, handik eta hemendik, euskararen onurak nonahi, noranahi, lau haizeetara hedatuaz; egun horretan, ekitaldiz lepo dauzkagu gure herrietako bazterrak, denak ere euskal senaren aldarrikapen, euskal hizkuntza eta kultura azken txokoraino eroan guran; egun horretan, euskal sortzaile guztiek badute lanik, batzuek musu-truk, bestetzuek diru truke; egun horretan, bai, abenduaren 3an, denok edo sentitzen gara edo sentiarazten gaituzte zoriontsuago, herri libreago batean, azken batean, gure esku baitago; egun horretan, bai, Euskararen Nazioarteko Egunean.

Ezagun erdaldun batek, euskaragabea bera, zera iradoki zidan lehengoan, berak ere ospatuko zuela abenduaren 3a, ondo deritzola halako aldarrikapen-egunak antolatzeari, euskarak denon laguntza behar baitu dagoen ataka estutik onik ateratzeko. Beraren ustez, halako egunean, batuago izango gara hogeita lau orduz, sikiera, hain askotarikoak garen euskal herritarrok.

Eta nik ez nion ezer ihardetsi, buruaren keinu ziztrin batez zioen guztia baietsi baizik. Eta neure artean pentsatu nuen nire ezagun horrek, akaso, euskaraz dakientxoa egingo duela egun horretan, parte hartuko duela herriko egun horretako ospakizunetan, eta, beharbada, ezagun horrek bezala, beste hainbatek ere usteko dutela Euskal Herria badabilela, badela, egunetik egunera hazten ari dela; baina egun horretan zehar baino ez, zorigaitzez.

Izan ere, nire ezagun horrentzat, erdara besterik ez da gure euskara, halako egunetan egitekoa, eta, bidenabar, haren folklorismo guztiaz gozatzekoa. Ezagun horrek badu beste egun bat gehiago egutegian, Ibilaldiaz haratago, edozer “euskal” izenlagunaz janztekoa. Nik, ordea, ez dut folklorea gogoko, are gutxiago, izanaren ukazioa dakarren folklorea, eta ez dut abenduaren 3rik ospatuko.
 

PODEMOS EZ DA AHAL DUGU

Nahasi egin nahi gaituzte, garbi dago. Ez da gertatzen den lehenengo aldia, eta, hedabideetan ikus daitekeenez, lortzen ari direla esango nuke. Dagoeneko nonahi hasi gara “Ahal Dugu” entzuten, irakurtzen, bai eta batzuk esaten ere, Espainiako Podemosek Euskadirako eta Nafarroarako (ez Hego Euskal Herrirako) duen bertsioa izendatzeko. Garai batean ere, Ezker Batua entzuten genuen Izquierda Unida esan nahi zutenean, gogoratzen?

Euskara bera akuilu gisa erabiltzen dute politikariek, oro har, eta Podemosekoek bereziki. Erabakimenaren alde eta euskaraz aldarrikatuta, ematen du bestelakoak direla, ez direla espainiar petoak eta Estatuko nazio aniztasunaren aldekoak direla, baina, sakon-sakonean, gainerako alderdi estatalak bezain unionistak dira, berdin zaie euskaldunon erabakitzeko eskubidea eta, ezker naziozalearen aldarrikapen batzuk bere eginda, boto bila ari dira gure artean ere.

Ez dezagun geure burua engaina, guk geuk lortzen ez duguna ez baitigute Espainia aldetik oparituko. Herri honen independentzia nahi dugunok ez dugu erabakimena helburu, baliabide baizik, eta ahalmena dugu berori gauzatzeko; izan ere, guk geuk lor DEZAKEGU, ahal dugula badakigu eta. Ez baita gauza bera, ezta?

BIZI NAIZ, BIZI NAUTE

Urteen pisua igartzen hasia naiz aspaldion. Denboraren igarotzeak, nolabait, esan egiten dit bizitza badoala, badoakidala, ezari-ezarian. Eta zer da bizitza, azken batean? Denbora hutsa, akaso?

Ez. Bizitza, nire ustez, denboraren eta lekuaren arteko harreman estu-estua dugu, ez besterik. Denbora zehatz batean eta, aldi berean, une zehatz batean ere bizi gara. Orain eta hemen. Eta, hortik kanpo, espazio-denbora erlazio horretatik at, ez dago bizitzarik, ez gara bizi. Gauden lekutik eta unetik aparte ez dago ezer, gure denboratik landa den tokia, bai eta gure tokitik landa den denbora ere, berez, ez dira. Ez dago orainik gabeko hemenik; ez hemenik gabeko orainik.

Hortaz, inoiz sentitzen baldin bagara tokiz kanpo une zehatz batean, bai edota unez kanpo toki zehatz batean ere, orduan, hilik gaude, ez baikara leku horretan bizi, ez baikara une horretan bizi. Badena dena da, eta horixe da bizitza.

Urteen pisua igartzen hasia naiz, aspaldi, egia esanda. Espazioaren eta denboraren pisua. Bi-biek atzaparretan naute, eta bietako batek askatu eta biak nirekin ahaztuko ez ote diren beldur naiz. Orain eta hemen bizi naiz ni; denborak eta lekuak bizi naute. Orain. Hemen.

NORK DU GEHIEN?

Ak eta Bk gauza asko dituzte komunean, elkarren artean. Izan ere, txiki-txikitatik, antzeko bizipenak izan dituzte; herri berean sortu ziren mundura, bertan hazi eta hezi zituzten, eta kuadrilla bereko kideak ere izan ziren unibertsitate-ikasketak amaitu arte, bi-biek karrera bera ikasita, gainera.

Bizitzaren gorabeherek, ordea, bizimodu ezberdina izatera bultzatu zituzten geroztik, norbere dirua irabazten hasi zinenez geroztik. A bizizaleagoa zen eta, nolabait esatearren, irabazten zuen guztia gastatu egiten zuen; zenbat irabazi, hainbat gastatu, edo, bestela esanda, irabazi ahala gastatuz bizi zela esan liteke. B, osterantzean, zuhurragoa zen eta, etorkizun aurreikusezinak kezkatuta edo, irabazten zuenaren zati handi bat aurreztu edota inbertitu nahiago izaten zuen, geroan zer gerta ere; hala ere, inolako pribaziorik gabe bizi zela esan liteke, eroso.

Egun, berrogeita hamar urte beteak dituzte biek ala biek; mende erdia, biei esatea gustatzen zaien bezalaxe. Eta ospatzeko nahikoa arrazoi, herriko kintoen bazkari batean, berriz ere elkartu dira A eta B, gainerako hainbat adinkiderekin batera. Giro ezin hobean bazkalduta, bazkalostekoan, bakoitzaren bizitzari errepasotxoa ematen hasi dira, ohikoa den bezala, halakoetan. Orduantxe konturatu dira zeinen bizimodu ezberdina duten, egun, garai batean berdintasun batetik abiatutako mutiko haiek. Orduantxe jakin dute, esaterako, krisi puta honek eraginda, Ak lanpostua galdu duela, eta ezin diola, orain, bere betiko bizimodu libre eta libertarioari aurre egin. Bk, baina, nola edo hala, eutsi egin dio krisiari, bere ohiko bizimodu zuhurrean, lanpostua galdu barik, eta inbertsio moduan hondartza aldean erosi zuen apartamendu hura bere familiakoekin disfrutatzen duelarik.

Bazkalosteko elkarrizketan ere jakin dute, orain, ezkerreko alderdi batean militatzen duela Ak, eta, agerian diren bidegabekeriak ikusita, zertxobait egin beharra dagoela aldarrikatzen du, lau haizeetara, gutxien daukatenen alde. Esaterako, gehien dutenei zergak  handitu behar zaizkiela dio, gutxien dutenek egoerari hobeto aurre egin ahal izateko. Eta adibide gisa jarri du etxe hutsa dutenei bikoiztu edo hirukoiztu ere egin beharko litzaiekeela IBI zerga, batez ere etxerik ere ez dutenei laguntzekotan.

Bk, horren arabera, bikoitza edo hirukoitza ordaindu beharko luke hondartzako etxetxoagatik. Bere ahaleginaren ondorio hutsez lortu duenagatik zigortu nahi dutela pentsatzen du. Berak ez du, Ak bezala, mundua ezagutu bidaia luze eta abenturazaleak eginda; ez du, Ak bezala, gaztaroko hainbat esperientzia izan, nahiago izan baitu, bizimodu zuhurragoa eginik, bizitza orekatuago bat lortu. Horregatik, ez du ulertzen Aren exijentzia, eta, areago, ez du uste Ak baino gehiago duenik, ezpada ezberdin kudeatu dituela bere aukerak.

C naiz ni, kintoen bazkari horretan ere izan naizena. Eta galdera bat buruan etorri naiz gaur, etxera bueltan: nork du gehien? Ak ala Bk?

GURE IRRATI PUBLIKOAZ

Betitik izan naiz irratizalea; telebistak aspertu egiten nau, erabat. Irratiak eta prentsa idatziak, ordea, erakarri egiten naute, uhinez edota tintaz helarazten zaizkidan berben artean murgiltzera gonbidatuta edo, beraien magian uger egin dezadan, inoren irudiez despistatu barik. Horrexek bultzatuko ninduen, ziurrenik, gaztetan kazetaritza ikastera, nahiz eta egun ez nabilen kazetari lanetan.

Horrela, egunero-egunero bataren entzule zein bestearen irakurle bilakatu ohi naiz. Goizetan, prentsa idatzia arakatzen ahalegintzen naiz, bestelako informazioa, bestek emango ez didan informazio hori, topatu nahian. Eta gauez, semeek bake pixka bat ematen didaten ordu handi-txikietan, irratia bihurtzen dut lagun, neure pentsamenduen bidaide.

Aspaldion, baina, abandonatu egin nau irrati maiteak. Futbola gailentzen omen zaio programazio orori, eta, gustatu edo ez, eraldatu egiten digu irratia bera; telebistaz jabetzea nahikoa ez, eta irratia ere ostu nahi digute, antza. Izan ere, astegun buruzuriren batean Athleticek, Realak edota Eibarrek jokatuz gero, akabo, futbola entzun behar, derrigorrean, euskarazko nahiz erdarazko irrati publiko bietan, gainera. Lotsagarria da, besterik ez esatearren.

Gero, kexatuko dira gizartea lo dagoela, ez dela mugitzen, ez duela bere baitan baino pentsatzen, eta abar. Bada, esna nahi bagaituzte, ez diezagutela informazioa, solasaldia eta analisia kendu, ez gaitzatela tontotu nahi, hogeita bi tonto pilota tonto baten atzean korrika entzunaraziz.
 

ZELAN SENTIDU ZAREN, LIPAR BATEZ

Txundituta utzi nau, gaur goizean, bost urteko semeak. Gosaria prestatzen ari nintzaiola, bera zain, zera bota dit, bat-batean: “Aita, aitite hil zanean, zu zelan senditu zaren?” Oraindik ez daki ondo iragana esaten, eta zaren edo doten esaten ditu, zinan edo neban (nuen) adizkien truke. Hizkuntzaz oraindik gabeziak dituen arren, heriotzaren inguruan izan duen kezka horrek harritu nau, edonola ere.

Segundo batzuetan zer erantzun ez nekiela, gero, triste eta txarto sentitu nintzela erantzun diot. Eta berak, jarraian, “zu hiltzen zarenean, neu be triste eta txarto sentiduko naz” bota du. “Nik ez dot nahi zu hiltzea” segitu du, eta isildu egin da, gero. Eskolan heriotzaren inguruan zer edo zer landu dutela pentsatu dut nik, baina ezetz esan dit berak, hori berak bakarrik pentsatu duela gaineratuta; horrela, besterik gabe.

Lipar batez, abiadura itzelean, eszenatoki ezberdinak pasatu zaizkit burutik, semeak txiki-txikia zelarik nire aita zena ezagutu zuen hartatik eta balizko nire bat-bateko heriotza baterainokoak, semea aita barik utziaz. Eta zera pentsatu dut, neuk ere, berak bezala, ez dudala hil nahi, ez oraindik behintzat. Seme biak koskortu eta, neurri batean, gizonduta ere ikusi nahi nituzke hil aurretik, baina batek daki non, zein txokotan dudan zain Herio.

Lipar hori igaro egin da, eta eguneroko kontuez jarraitu dugu hizketan, hirurok, eskolan egitekoak dituztenez beraiek, eta gero, arratsaldean, eskolara bila joango natzaiela esanda nik. Ditugun egiteko horiek elikatzen gaituzte, azken batean, egunerokoan; egitekoak bizi gaitu, nolabait esatearren.

Eta liparrez lipar, aurrera doa denbora, aurrera bizitza, badoakiguna. Eta, aita hil zitzaidaneko une hartan barik, konturatu naiz zelan sentitu naizen istant horretan, semeak heriotzaren aukera aipatu didanekoan; triste sentitu naiz, txarto.